جینسینگ اقتصادی؛ معامله پرسود پوتین در سفر چین

روز پنجشنبه گذشته، پوتین در اولین سفر خارجی خود از زمان انتخاب مجدد به عنوان رئیس جمهور روسیه، به چین رفت تا در جشن هفتاد و پنجمین 75 سالگرد روابط دو کشور، نمایش تشکیل یک اتحاد راهبردی بیش از هر زمان دیگری آمادگی رفتن بر روی پرده را داشته باشد.

کارشناسان می‌گویند که اکنون عصر طلایی روابط چین و روسیه است؛ مسائل مرزی حل شده است، رویکردهای هر دو کشور در مورد بیشتر موضوعات بین المللی همراستا است، همکاری‌های اقتصادی دوجانبه رو به رشد است، و حتی دوستی شخصی بین رهبران دو ملت به چشم می‌خورد.

پوتین و شی بیشتر از هر رهبر دیگری (حدود 5 بار در سال) با یکدیگر ملاقات می‌کنند. رهبران فعلی روسیه و چین تاکنون بیش از 20 بار ملاقات کرده‌اند. پوتین اغلب در مصاحبه‌های رسمی هنگام اشاره به شی جین‌پینگ از کلمات «دوست من» استفاده می‌کند.

بنابراین این سفر و فرش قرمز پکن برای پوتین، نمایش وحدتی بود که رهبران غربی را از اجرای طرح دور کردن چین از روسیه پس از جنگ اوکراین ناامید کرد. همانطور که الکساندر گابویف، مدیر مرکز اوراسیا کارنگی روسیه در برلین، این هفته در نیویورک تایمز نوشت «از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روسیه هرگز تا این حد از اروپا دور نبوده است، و هرگز در تمام تاریخ خود نیز اینقدر با چین درهم تنیده نبوده است».

غربی‌ها در چند ماه گذشته به شدت تلاش کردند تا به شی جین پینگ فشار بیاورند که گسترش روابط با روسیه به منافع خود چین آسیب می رساند. شی به تازگی از یک تور منطقه‌ای به سه کشور اروپایی بازگشته است، جایی که اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا و امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه به او در مورد ضرورت توقف حمایت از آنچه آنها ماشین جنگی روسیه می‌نامند توصیه کردند.

در هفته‌های اخیر، واشنگتن هم به دلیل عرضه کالاهای دو منظوره (با امکان کاربردهای نظامی) به روسیه ذیل عنوان تجارت و فناوری، چین را به شدت تحت فشار قرار داده است .

روز سه‌شنبه گذشته، دولت بایدن نرخ‌های تعرفه‌ای سخت‌گیرانه‌ای را بر 18 میلیارد دلار از کالاهای چین اعمال کرد که از دید کارشناسان به طور غیرمستقیم اعمال فشاری برای کاهش روابط پکن با کرملین بوده است.

در این میان چین مایل است خود را در مورد اوکراین بی‌طرف نشان دهد و پیشتر طرحی جامع را برای صلح ارائه کرده بود تا نقش‌آفرینی موفقی که پکن در ماجرای توافق از سرگیری روابط میان ایران و عربستان ایفا کرده بود را تکرار کند. با این حال جلوگیری از جنگ هسته‌ای و گسترش بحران با ابعاد منفی اقتصادی برای تجارت جهانی، و مقابله با تکرار سناریوی اوکراین در موضوع مداخلات غرب در تایوان و دریای چین جنوبی مولفه‌هایی است که منافع چین را نیز در بحران اوکراین درگیر کرده است.

مطمئناً سفر چین برای پوتین به منزله رفتن به جزیره گنج است یعنی جایی که او توانسته بخش زیادی از مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های غرب را حل و فصل کند. غربی‌ها به امید شکستن کمر اقتصاد روسیه بیش از 16500 تحریم را علیه این کشور وضع کرده‌اند تا هرگونه دسترسی مسکو به سیستم تجارت بین‌المللی را قطع کنند. اما رو آوردن به تجارت با غول اقتصادی شرق توانسته بار هزینه‌های تحریم را تا حدود زیادی برای روسیه کاهش دهد. تجارت دوجانبه در سال 2023 به 240.1 میلیارد دلار رسید که در مقایسه با 190 میلیارد دلار در سال گذشته 26.3 درصد رشد را نشان می‌دهد و پوتین باز هم به دنبال افزایش این رقم است.

انرژی در صدر همکاری‌های اقتصادی

انرژی از مهمترین حوزه‌های تمایل روسیه به کسب بازار چین است زیرا با قطع صادرات گاز به اروپا، چین می‌تواند جایگزین مناسبی برای گاز صادراتی روسیه باشد. پوتین روز جمعه در مراسم افتتاحیه نمایشگاه تجاری روسیه و چین از روابط انرژی بین دو کشور استقبال کرد و قول داد که آنها را "تقویت" کند. وی گفت: «روسیه آماده و قادر است به طور مداوم اقتصاد چین، مشاغل، شهرها و شهرک ها را با انرژی مقرون به صرفه و پاک از نظر زیست محیطی تقویت کند.»

تحلیلگران مرکز سیاست انرژی جهانی در دانشگاه کلمبیا روز چهارشنبه نوشتند: «روسیه با فروش حجم زیادی از گاز ارزان به چین، به طور بالقوه می‌تواند پکن را به یک اتحاد ژئوپلیتیکی قوی‌تر متصل کند».

صادرات گاز به چین از سال 2018 شروع شد و اکنون برنامه‌ریزی‌ها برای تکمیل خط لوله قدرت سیبری 2 (Power of Siberia 2)، که قرار است سالانه 50 میلیارد متر مکعب گاز را از شمال روسیه از طریق مغولستان به چین منتقل کند، یک سیگنال روشن از تعهد استراتژیک بلندمدت چین به روسیه خواهد بود. 

همچنین طبق آمار شرکت کپلر، روسیه در طول سال ۲۰۲۳، بزرگترین صادرکننده نفت به چین بود و با وجود تحریم‌های غربی و سقف قیمت گروه هفت که به تلافی جنگ مسکو در اوکراین وضع شده اند، ۲.۱۴ میلیون بشکه در روز نفت به پکن عرضه کرد.

تجدید میثاق شی و پوتین در مسکو کوچک

روز جمعه، پوتین و شی به هاربین، شهری در شمال شرقی چین و در هفتاد کیلومتری مرز روسیه رفتند، که زمانی به دلیل معماری به سبک ارتدکس روسی و جمعیت روس زبان زیاد آن، «مسکو کوچک» نامیده می‌شد.

به گزارش رسانه های دولتی این کشور، در حالی که دو رهبر سیاسی در افتتاحیه نمایشگاه تجاری چین و روسیه شرکت کردند، ، صندوق ثروت دولتی روسیه برای تسهیل شراکت‌های اقتصادی قرار است دفتری را در هاربین افتتاح کند و فعالان اقتصادی نیز خواهان بکارگیری بیشتر ارزهای ملی در مناسبات تجاری شده‌اند.

همکاری در تقویت تجارت جهانی غیر دلاری میان مسکو و پکن، یکی از سرنخ‌های سیاست هماهنگ تغییر پایه‌های نظم جهانی غرب‌محور و تشکیل نظم جدید جهانی از سوی چین و روسیه در سالهای اخیر بوده که مظاهر آن در اجلاس‌های اخیر گروه بریکس آشکار شده است.

شی به پوتین در تالار بزرگ مردم گفت: «روابط چین و روسیه امروز به سختی به دست آمده است و دو طرف باید آن را گرامی بدارند و از آن حمایت کنند. چین مایل است به طور مشترک با روسیه برای حفظ انصاف و عدالت در جهان همکاری کند.»